انسان در ذات خود و در روح و جان و در انوار وجودی خود ابزار و آن ملازماتی را که لازم است دلالت کند او را به مسیر برگشت دارد ، ولی متوجهش نیست . یعنی ذهول دارد از آن و ذهول به همین معناست . ذهول به معنای زائل شدن نیست که بگوئیم شیء یک حقیقت را دارد از دست می دهد ، خیر . ذهول یعنی این که غفلت دارد از وجود یک حقیقت در خود و در ذات خود ، ذهول فرصت های تعقل تجریدی در بحث ما این را می گوید ، می گوید شما ذهول و غفلت دارید و غافلید از آن چیزی که در وجودتان نهفته است - به آن برگرد و دوباره بازیابی کن که بتوانی مسیر برگشت را درست برگردی و دیگر نشانی و نشانه ها و آیات را اشتباه نگیری و فرصت هایت را به اشتباه واگذار نکنی - یک حرفی را شنیدم از این اغتشاشگران در این داستان برف و باران که جالب بود . گفتند که ما چون این کارها را کردیم ، خداوند درب رحمتش باز شد که این قدر باران و برف آمده است ! اولاً از این دعاها نکنید لطفاً در این وضع گاز که همه را دارد از سرما می کشد . ثانیاً با گناه و آدمکشی و شیطنت مگر می شود درب رحمت خدا باز شود؟ مثل آن دزدی است که به امام صادق علیه السلام گفت من ثوابم را بردم . این قدر بدیهی شده این حدّ بی فکری و بی عقلی و تقلیل در فهم که عادی شده است و هر کسی در پناه دین می تواند هر ادعایی را داشته و هر حرفی را بزند . در مقابل ، بحث در این است که ما اگر بتوانیم متوجه این ذهول باشیم ، اساساْ نیازی نیست به برخی حرکات انفعالی و صوری در کشور. انسان ها را آدمها نمی آورند به راه ، خدا می آورد به راه . انسان غالباْ بر روی انسان تأثیر ندارد. مگر ما توانستیم دو نفر آدم را از یک مسیر غلطی بیاوریم در یک مسیر درست ؟ اهلبیت امّا این قدرت را دارند - آن نور اهل بیت و تصرف قلبی اهل بیت - بالاترین هنر انسان این است که تزاحم ایجاد نکند در عالم . مثلاً فردی می رود مشهد الرضا علیه السلام زیارت ، شما یک زیارت مختصر کن ، روایت است مکث زیاد نکنید در حرم ها ،بگذار یک مقدار آن جا خلوت باشد تا فرد با امام خود و با خدای خود خلوت کند. این ازدحام ها ، این تنه زدنها ، این پا را بر روی دست کسی گذاشتن ، از سر و کله ی هم بالا رفتن ها ؛ باعث می شود که او از دین فراری شود و اساساً از زیارت کراهت داشته باشد .بچه های کوچک را دیده اید ؟ بچه های کوچک که زیر دست و پا هستند از دینداران فراری اند ، برای این که تنها محیطی که رعایت این بچه ها نمی شود ؛ در محیط دینداری است. زیر دست و پا دارند له می شوند . این نشان می دهد که ما اصلاً مناسبات را رعایت نمی کنیم . لذا ما لازم نیست دیگران را هدایت کنیم ، ما فقط مزاحم نشویم خیلی است . اگر تزاحم در عالم عقلانی ،جسمانی ، اخلاقی و روحانی در هر نوعش ایجاد نکنیم ؛ خیلی هنر است . تزاحم در راه دین برای افراد ایجاد نکنیم . پس ذهول فرصت های تعقل تجریدی چه می گوید ؟می گوید این ذهول را متوجه باش و بیا این را در وجود خودت بازیابی کن . "لا اکراه فی الدین " چه دارد می گوید ؟ " لا اکراه فی الدین "نمی گوید که تو احکام درون دینی را رعایت نکنی ، مؤاخذه نمی شوی ! در زمان امیرالمؤمنین علیه السلام هم حدّ شرعی می زدند به کسانی که شرب خمر و معاصی و گناهانی داشتند و داستان های دیگر ، اینطور نیست که در حکومت اسلامی کسی بتواند در جامعه گناه کند و از زیرش در برود . امّا " لا اکراه فی الدین " در محیط برون دینی چه دارد می گوید ؟ می گوید وقتی که تو در محدوده ی تشریع و تشرع وارد شدی و دینت را انتخاب کردی ، باید ملتزم باشی به احکامش ، می گوید در آن اصل انتخابِ تفکرت اکراهی نیست ، نمی خواهی بیایی نیا ، مسلمان نمی خواهی بشوی نشو .ولی وقتی مسلمان شدی و در مسجد نشستی اگر به احکام دین پایبند نباشی حدّ می خوری ؛ وقتی گفتی من شیعه ام ، وقتی به احکام اهل بیت علیهم السلام پایبند نباشی ، تعزیر می شوی . اگر آنجا حتی دین هم نداشته باشی ؛ البته نمی توانی به دین توهین کنی ، فتوا به سراغت می آید و خونت را مباح می شمرد. آن " لا اکراه فی الدین " این را هم دارد می گوید.